Choroba Hashimoto - Dieta. Co jeść, a czego nie jeść przy Hashimoto?
Z tego artykułu dowiesz się:
- Czym jest choroba Hashimoto?
- Jaka powinna być dieta w chorobie Hashimoto?
- Kluczowe witaminy i składniki mineralne przy Hashimoto
- Co można jeść przy chorobie Hashimoto? Lista produktów zalecanych
- Czego nie jeść w Hashimoto? Lista produktów niezalecanych
- Dieta w chorobie Hashimoto - nadwrażliwości pokarmowe
- FAQ - najczęściej zadawane pytania o dietę przy chorobie Hashimoto i niedoczynności tarczycy
Lekarz endokrynolog przyjmuje kolejnego pacjenta. Znowu stawia tę samą diagnozę – choroba Hashimoto. Wiele osób po usłyszeniu tej nazwy przeciera oczy ze zdziwienia. Brzmi poważnie, ale czy jest się czego bać? Chociaż nazwa jest nieco tajemnicza, schorzenie jest powszechne. Co więcej, właściwe leczenie i zdrowy styl życia redukują objawy oraz pozwalają zapomnieć o chorobie. Sprawdź, na czym polega Hashimoto i jakie zmiany w swojej diecie warto wprowadzić!
Czym jest choroba Hashimoto?
Układ odpornościowy codziennie stoi na straży Twojego zdrowia. Zawzięcie broni organizmu przed bakteriami czy wirusami, dzięki czemu przez większość czasu cieszysz się dobrym samopoczuciem. Czasem patogenom udaje się wygrać, ale prawidłowo funkcjonujący układ odpornościowy poradzi sobie z nimi bardzo szybko – z pomocą łóżka i ciepłej herbatki. Zaburzenia związane z jego pracą najczęściej kojarzą się z nawracającymi infekcjami, ale dotykają go również inne problemy.
Myślisz, że tylko osłabiony układ odpornościowy przyczynia się do różnych chorób? To błąd! Czasem układ immunologiczny staje się nadreaktywny i zamiast patogenów atakuje… komórki organizmu. Taki stan prowadzi do rozwoju chorób autoimmunologicznych, a przedstawicielem tej grupy jest przewlekłe limfocytarne zapalenie tarczycy, czyli choroba Hashimoto. W przypadku Hashimoto problem dotyczy jedynie tarczycy. Są jednak inne, dużo rzadsze choroby autoimmunologiczne, które pustoszą cały organizm.
Choroba Hashimoto dotyka wielu osób i jest najczęstszą przyczyną niedoczynności tarczycy w krajach rozwiniętych [1]. Dlaczego w ogóle się pojawia? Naukowcy uznają predyspozycje genetyczne za jeden z głównych czynników zwiększających szanse na wystąpienie schorzenia. Oprócz nich istotne są także czynniki środowiskowe. Aktualne dowody sugerują, że do rozwoju choroby przyczyniają się m.in. zaburzenia mikroflory jelitowej albo przyjmowanie leków modulujących układ odpornościowy [2].
Objawy Hashimoto
Kiedy zacząć podejrzewać u siebie chorobę Hashimoto? Na wczesnych etapach dolegliwość może nie dawać żadnych objawów. Czasem rozpoznaje się ją przypadkowo – podczas rutynowych badań kontrolnych. Charakterystyczne będzie podwyższenie stężenia TSH oraz obniżenie stężeń FT3 i FT4. W miarę rozwoju schorzenia, osoba dotknięta chorobą może odczuwać niedogodności takie jak:
- Uczucie pełności w gardle
- Zmęczenie
- Powiększenie tarczycy
- Epizodyczne bóle szyi lub ból gardła
- Obniżona tolerancja zimna
- Zmniejszona potliwość
- Wzrost masy ciała
- Suchość skóry
Są to typowe objawy choroby, jednak czasem pojawiają się również mniej charakterystyczne symptomy [1]. Do postawienia trafnego rozpoznania kluczowa będzie odpowiednia diagnostyka. Lekarz z pewnością będzie chciał sprawdzić poziom przeciwciał anty-TPO oraz anty-TG. Wczesna diagnoza pozwoli szybko wdrożyć leczenie oraz modyfikacje stylu życia, a to ograniczy rozwój schorzenia. A skoro o modyfikacjach mowa, co z dietą?
Jaka powinna być dieta w chorobie Hashimoto?
Dieta w chorobie Hashimoto ma wiele cech wspólnych z tą, którą stosujemy przy niedoczynności tarczycy wywołanej innymi czynnikami. Najważniejsze jest to, aby jadłospis opierał się o zasady zdrowego żywienia – pod warunkiem, że z chorobą Hashimoto nie współistnieją inne zaburzenia. Na początku spróbuj zastosować się do następujących wytycznych:
- Spożywaj 4-5 posiłków dziennie, najlepiej w regularnych odstępach czasu
- Wybieraj produkty pełnoziarniste (chleb pełnoziarnisty, ciemny makaron, ciemny ryż) zamiast oczyszczonych odpowiedników
- Dbaj o to, aby w Twojej diecie znalazły się źródła pełnowartościowego białka (mięso, jaja, nasiona roślin strączkowych)
- Ogranicz nasycone kwasy tłuszczowe oraz izomery trans kwasów tłuszczowych, więcej dowiesz się z artykułu "Zdrowe tłuszcze roślinne czy zwierzęce – które wybrać?"
- W każdym posiłku spożywaj porcję warzyw lub owoców
- Ogranicz słodzone napoje, które są źródłem cukrów prostych
- Ogranicz spożycie cukierków, ciastek, wyrobów cukierniczych i innych słodyczy
- Pamiętaj o regularnej aktywności fizycznej
- Włącz do swojej diety produkty będące źródłem witamin i minerałów, o których przeczytasz w dalszej części artykułu
Ile białka, tłuszczów i węglowodanów spożywać
Jak wyglądają zalecenia dietetyczne dotyczące spożycia poszczególnych składników odżywczych? Nieco inaczej niż normy żywienia dla osób zdrowych. Poniżej znajdziesz tabelę, która pokazuje, jaki procent spożywanej energii powinny stanowić określone makroskładniki [3].
Składnik odżywczy | Jaki procent dziennego spożycia energii powinien stanowić? |
Węglowodany | 55-75% |
Białka | 10-15% |
Tłuszcze | 15-30% |
Dieta w chorobie Hashimoto charakteryzuje się mniejszym udziałem tłuszczów i większym udziałem węglowodanów. Pamiętaj jednak, aby wybierać przede wszystkim źródła nienasyconych kwasów tłuszczowych, takie jak oleje roślinne.
Z jakimi wyzwaniami żywieniowymi mierzą się osoby ze zdiagnozowaną chorobą Hashimoto?
Jednym z największych wyzwań, z którym muszą poradzić sobie osoby cierpiące na chorobę Hashimoto, jest wzrost masy ciała. Niedoczynność tarczycy, niezależnie od przyczyny, prowadzi do hamowania syntezy hormonów tarczycy. To z kolei powoduje zaburzenia metaboliczne, które w konsekwencji ułatwiają zdobywanie zbędnych kilogramów.
Pacjenci przyjmujący leki na niedoczynność muszą pamiętać, że wchodzą one w interakcje z pożywieniem. Z tego względu leki najlepiej przyjmować godzinę przed śniadaniem i popijać je wyłącznie wodą. Chorobie Hashimoto czasem towarzyszą nietolerancje pokarmowe, które wymagają zastosowania diety eliminacyjnej. Pacjenci z chorobą Hashimoto mają również zwiększone ryzyko rozwoju cukrzycy [4].
Chociaż wygląda to przerażająco, to jednak każdy problem da się pokonać. Często wystarczy dokonać tylko małych modyfikacji diety.
PRZEJDŹ DO PŁYNNEJ KURACJI PRZY HASHIMOTO
Kluczowe witaminy i składniki mineralne przy Hashimoto
Znasz już podstawowe zasady diety przy Hashimoto. Teraz pójdziemy o krok dalej i przeanalizujemy, na jakie witaminy oraz składniki mineralne musisz zwrócić szczególną uwagę. Dowiesz się również, gdzie możesz je znaleźć.
Witamina D
Witamina D reguluje gospodarkę wapniowo-fosforanową organizmu i jest znana ze swojego działania przeciwzapalnego. Zakres obowiązków witaminy D jest jednak dużo szerszy. Badania sugerują, że jej niedobór jest czynnikiem ryzyka zapalenia tarczycy o podłożu autoimmunologicznym [5].
Istnieją również dowody na to, że stosowanie witaminy D w przebiegu choroby Hashimoto może mieć działanie terapeutyczne [6]. Postaraj się utrzymać jej stężenie w granicach normy. Trudno dostarczyć odpowiednią ilość witaminy D z pożywienia, dlatego zaleca się suplementację.
Jaką dawkę stosować? Wszystko zależy od tego, jak wyglądają Twoje aktualne zapasy witaminy D. Najlepiej oznaczyć jej stężenie, a w przypadku nieprawidłowego wyniku skonsultować się z lekarzem. Przy przewlekłej suplementacji za dawkę bezpieczną uznaje się 2000 j.m., jednak w przypadku niedoboru to może być zbyt mało. Pamiętaj jednak, że nadmiar witaminy D jest toksyczny dla organizmu.
Witamina B12
Chorobie Hashimoto często towarzyszy niedokrwistość wywołana niedoborem witaminy B12 [7]. Z tego względu musisz pamiętać, aby umieścić w jadłospisie produkty zawierające tę witaminę. Jest to szczególnie istotne, gdy jesteś na diecie wegetariańskiej lub wegańskiej. Źródłami witaminy B12 są: mięsa, produkty mleczne, jaja, ryby oraz owoce morza.
Jod
Jod to składnik niezbędny dla prawidłowej pracy tarczycy. Bierze udział w tworzeniu hormonów, a niedobór hamuje ich produkcję. Pamiętaj jednak, że nadmiar jodu również zaburza funkcjonowanie tarczycy. Dieta w chorobie Hashimoto powinna dostarczać zgodną z normami ilość tego składnika mineralnego.
Zalecane dzienne spożycie dla osoby dorosłej wynosi 150 µg na dobę. Zapotrzebowanie rośnie w przypadku kobiet ciężarnych (do 220 µg) oraz kobiet karmiących piersią (do 290 µg). Źródła jodu to: sól jodowana, ryby, owoce morza oraz glony.
Żelazo
Żelazo często jest deficytowym składnikiem w organizmie osób cierpiących na chorobę Hashimoto [8]. Niedobór żelaza potrafi hamować syntezę hormonów tarczycy, prowadzi do niedokrwistości i może nasilać objawy niedoczynności. Zbyt małe zapasy żelaza niejednokrotnie związane są z innymi przypadłościami, którym towarzyszy przewlekłe limfocytarne zapalenie tarczycy. Głównym źródłem żelaza w diecie są produkty mięsne oraz suche nasiona roślin strączkowych.
Jeżeli chcesz dowiedzieć się, co poprawia wchłanianie żelaza i jakie są jego nietypowe źródła, sprawdź artykuł "Dieta na niedobór żelaza - co jeść?"
Cynk
Niedobór cynku prowadzi do obniżenia stężenia hormonów tarczycy w surowicy krwi i wzrostu miana przeciwciał charakterystycznych dla choroby Hashimoto. Z tego względu pamiętaj o spożywaniu produktów takich jak: sery żółte, kasza gryczana, jaja, mięso, pieczywo pełnoziarniste, pestki dyni i nasiona lnu.
Selen
Selen to składnik enzymów biorących udział w produkcji hormonów tarczycy, a także chroniących gruczoł tarczowy przed działaniem wolnych rodników. Niektóre badania sugerują, że suplementacja selenu może pozytywnie wpływać na przebieg choroby. Są jednak badania, które tych korzyści nie potwierdzają [9]. Na ten moment można więc uznać, że najważniejsza będzie zbilansowana dieta dostarczająca odpowiednią ilość pierwiastka. Źródła selenu to: orzechy brazylijskie, ryby, jaja, owoce morza i grzyby.
Co można jeść przy chorobie Hashimoto? Lista produktów zalecanych
Dieta w chorobie Hashimoto zazwyczaj nie wiąże się z ogromnymi restrykcjami. Wyjątkiem będą sytuacje, kiedy schorzeniu towarzyszą nietolerancje pokarmowe. Poniżej znajdziesz listę, która pomoże Ci przygotować codzienny jadłospis. Pamiętaj jednak, że uwzględnia ona jedynie produkty dozwolone w chorobie Hashimoto - bez żadnych chorób współistniejących. Sytuacja wygląda inaczej, gdy dotykają Cię również inne problemy. Jeżeli masz jakiekolwiek wątpliwości, z pewnością rozwieje je wykształcony dietetyk kliniczny.
- Źródła pełnowartościowego białka, takie jak: chude mięso (kurczak, indyk, wołowina), produkty mleczne, jaja, ryby
- Produkty zawierające zdrowe tłuszcze: oleje roślinne nierafinowane i rafinowane (olej rzepakowy, oliwa z oliwek), orzechy, awokado, pestki oraz nasiona
- Źródła błonnika pokarmowego: pieczywo pełnoziarniste, ryż i makarony pełnoziarniste, grube kasze
- Owoce i warzyw w różnej postaci (ale uwaga na warzywa kapustne, więcej informacji poniżej)
- Produkty bogate w najważniejsze witaminy i składniki mineralne: orzechy brazylijskie, pestki dyni, ryby i owoce morza, sól jodowana, mleko i jego przetwory, chude mięso
Sprawdź również nasze zupy
Brakuje Ci czasu na gotowanie? A może nie masz pomysłów na ciekawe przepisy? Zapoznaj się z naszą ofertą zup, które są świetnym źródłem witamin i składników mineralnych. Dzięki nim zadbasz o odpowiednie spożycie warzyw i dostarczysz składniki odżywcze niezbędne dla właściwej pracy tarczycy. Szczególnie polecamy Ci:
SPRAWDŹ POSIŁKI PEŁNE WARTOŚCI ODŻYWCZYCH
Czego nie jeść w Hashimoto? Lista produktów niezalecanych
No dobrze, a jakich produktów lepiej unikać? Przede wszystkim tych wysokoprzetworzonych - bogatych w tłuszcze trans, nasycone kwasy tłuszczowe i cukry proste. Pokarmy zawierające te składniki odżywcze przyczyniają się do rozwoju otyłości i nasilają stan zapalny. Z tego względu ogranicz w swojej diecie:
- Słodycze, takie jak: żelki, cukierki, batoniki, czekoladki
- Wybory cukiernicze
- Fast-foody
- Paluszki, krakersy i chipsy
- Napoje z dodatkiem cukru
- Tłuste mięsa, podroby i tłuste sery
Osoby z niedoczynnością tarczycy powinny również ograniczyć artykuły spożywcze zawierające substancje wolotwórcze. Zaliczamy do nich: warzywa krzyżowe, warzywa kapustne, nasiona roślin strączkowych, brukiew, rzepę, orzeszki ziemne oraz gorczycę. Zalecenia mówią również, że z diety lepiej wyeliminować ziarna soi. Mają one negatywny wpływ na syntezę hormonów oraz wchłanianie leków przyjmowanych z powodu niedoczynności [10].
Interakcje leków z żywnością
Leki wchodzą również w inne interakcje - pozytywne i negatywne. Aby wchłanianie substancji leczniczej przebiegało pomyślnie, najlepiej brać tabletki przynajmniej godzinę przed śniadaniem i popijać je wodą. Produkty bogate w błonnik pokarmowy, kawa albo sok grejpfrutowy utrudniają wchłanianie lewotyroksyny i mogą zmniejszać jej skuteczność.
Dieta w chorobie Hashimoto - nadwrażliwości pokarmowe
Przy chorobach tarczycy o podłożu autoimmunologicznym częściej niż w populacji ogólnej obserwuje się występowanie nietolerancji pokarmowych. W szczególności dotyczy to laktozy oraz glutenu. W takich przypadkach należy skorzystać z diety wykluczającej określone składniki.
Hashimoto a celiakia
Jeżeli chorobie Hashimoto towarzyszy również celiakia, możliwe będzie zaobserwowanie objawów ze strony przewodu pokarmowego. Celiakia to przewlekłe schorzenie, w którym na skutek spożycia glutenu dochodzi do zaniku kosmków jelitowych. Nieleczona celiakia prowadzi do zaburzeń wchłaniania, a jedyną opcją terapii jest dieta bezglutenowa.
Zaobserwowano, że u dzieci z celiakią upośledzone zostaje wchłanianie jodu [11]. W związku z tym połączenie celiakii z zapaleniem tarczycy stawia przed pacjentami jeszcze więcej przeszkód. Zgodnie z aktualnie obowiązującymi wytycznymi, tylko ścisłe przestrzeganie diety bezglutenowej pozwala przeciwdziałać chorobie. Dieta bezglutenowa to spore wyzwanie, ale przygotowaliśmy dla Ciebie pyszne bezglutenowe produkty, które pomogą Ci wytrwać przy zaleceniach.
Hashimoto a nietolerancja laktozy
Nie masz celiakii, ale również obserwujesz problemy z pracą układu pokarmowego? Może to być związane z nietolerancją laktozy, która również często występuje razem z chorobą Hashimoto. Nietolerancja laktozy jest mniej dotkliwa w skutkach i nie powoduje patologicznych zmian w ciele. Mimo to potrafi mocno uprzykrzać życie.
Przebieg nietolerancji u każdego może wyglądać inaczej. Jedni obserwują objawy jedynie po zjedzeniu określonych produktów, a u innych ujawniają się po dodaniu do kawy niewielkiej ilości mleka. Wiąże się to z niedoborem laktazy – enzymu odpowiedzialnego za trawienie laktozy. Zaobserwowano, że u osób z nietolerancją laktozy wymagane są wyższe dawki lewotyroksyny. Nie do końca jednak wiadomo, jaki mechanizm za tym stoi [10].
FAQ - najczęściej zadawane pytania o dietę przy chorobie Hashimoto i niedoczynności tarczycy
Przewlekłe limfocytowe zapalenie tarczycy dotknęło również Ciebie? A może kogoś z Twoich bliskich? Ciągle masz w głowie mnóstwo pytań? Poniżej odpowiedzieliśmy na te, które pojawiają się najczęściej.
Czy przy Hashimoto można schudnąć?
Oczywiście, że tak! W związku z chorobą Hashimoto Twój metabolizm jest zaburzony, jednak dieta redukcyjna i przestrzeganie zaleceń lekarza pozwolą Ci zgubić zbędne kilogramy. Pamiętaj jednak, że zbyt duży deficyt jest niezalecany i może negatywnie wpłynąć na pracę tarczycy.
Jaka dieta jest najlepsza przy Hashimoto?
Najlepsza będzie odpowiednio zbilansowana dieta, która pokrywa zapotrzebowanie na wszystkie składniki pokarmowe. Szczególną uwagę zwróć na wybieranie produktów o wysokiej jakości. Pamiętaj jednak, że w przypadku celiakii musisz korzystać z diety bezglutenowej.
Jakie warzywa i owoce jeść przy Hashimoto?
Przy Hashimoto możesz spożywać wszystkie warzywa i owoce, również w postaci zup oraz soków. Pamiętaj jednak, że niektóre z nich należy spożywać w ograniczonej ilości i po obróbce.
Jaki chleb jeść przy Hashimoto?
Najlepiej wybierać chleb pełnoziarnisty, jednak okazjonalne spożywanie innego pieczywa nie będzie większym problemem. Sytuacja wygląda inaczej, jeżeli z powodu celiakii jesteś na diecie bezglutenowej. W takim wypadku koniecznie musisz przestrzegać zaleceń i wybierać jedynie pieczywo bezglutenowe.
Czy przy Hashimoto można jeść jajka?
Jajka, podobnie jak chude mięso, to wartościowe źródło białka. Dodatkowo zawierają inne cenne składniki pokarmowe. Osoby z chorobą Hashimoto mogą, a często nawet powinny, włączyć je do swojej diety.
[1] - Patil, N., Rehman, A., & Jialal, I. (2022). Hypothyroidism. In StatPearls. StatPearls Publishing.
[2] - Weetman A. P. (2021). An update on the pathogenesis of Hashimoto's thyroiditis. Journal of endocrinological investigation, 44(5), 883–890.
[3] - Jarosz M, Stolińska H, Wolańska D. Żywienie w niedoczynności tarczycy. PZWL, Warszawa 2016: Warszawa.
[4] - Gierach M, Gierach J, Skowrońska A. et al. Hashimoto’s thyroiditis and carbohydrate metabolism disorders in patients hospitalised in the Department of Endocrinology and Diabetology of Ludwik Rydygier Collegium Medicum in Bydgoszcz between 2001 and 2010. Endokrynol Pol. 2012;63(1):14–17.
[5] - Vondra, K., Stárka, L., & Hampl, R. (2015). Vitamin D and thyroid diseases. Physiological research, 64(Suppl 2), S95–S100.
[6] - Ucan, B., Sahin, M., Sayki Arslan, M., Colak Bozkurt, N., Kizilgul, M., Güngünes, A., Cakal, E., & Ozbek, M. (2016). Vitamin D Treatment in Patients with Hashimoto's Thyroiditis may Decrease the Development of Hypothyroidism. International journal for vitamin and nutrition research. Internationale Zeitschrift fur Vitamin- und Ernahrungsforschung. Journal international de vitaminologie et de nutrition, 86(1-2), 9–17.
[7] - Ness-Abramof, R., Nabriski, D. A., Braverman, L. E., Shilo, L., Weiss, E., Reshef, T., Shapiro, M. S., & Shenkman, L. (2006). Prevalence and evaluation of B12 deficiency in patients with autoimmune thyroid disease. The American journal of the medical sciences, 332(3), 119–122.
[8] - Hu, S., & Rayman, M. P. (2017). Multiple Nutritional Factors and the Risk of Hashimoto's Thyroiditis. Thyroid : official journal of the American Thyroid Association, 27(5), 597–610.
[9] - Liontiris, M. I., & Mazokopakis, E. E. (2017). A concise review of Hashimoto thyroiditis (HT) and the importance of iodine, selenium, vitamin D and gluten on the autoimmunity and dietary management of HT patients.Points that need more investigation. Hellenic journal of nuclear medicine, 20(1), 51–56.
[10] - Pastusiak, K., Michałowska, J., & Bogdański, P. (2017). Postępowanie dietetyczne w chorobach tarczycy. In Forum Zaburzeń Metabolicznych (Vol. 8, No. 4, pp. 155-160).
[11] - Delvecchio, M., Bizzoco, F., Lapolla, R., Gentile, A., Carrozza, C., Barone, M., Simonetti, S., Giordano, P., Dargenio, V. N., Cristofori, F., & Francavilla, R. (2021). Iodine Absorption in Celiac Children: A Longitudinal Pilot Study. Nutrients, 13(3), 808.