Dieta przy refluksie - co jeść, a czego nie jeść?

Zgaga, ból brzucha, uczucie cofanie się treści żołądkowej – dolegliwości te zna większość z nas. Najczęściej pojawiają się po obfitym posiłku lub spożyciu specyficznych potraw. Jeżeli występują sporadycznie, nie są powodem do zmartwień. A jeśli regularnie psują nam humor i odbierają przyjemność z jedzenia? To może być refluks żołądkowo-przełykowy, czyli częsta choroba przewodu pokarmowego. Sprawdź, jak ją rozpoznać i poradzić sobie z męczącymi objawami.

Otrzymaj JADŁOSPIS na 14 dni BEZPŁATNIE

Podaj adres email, by odebrać jadłospis do druku i zapisać się do newslettera

POBIERAM

Czym jest refluks?

Choroba refluksowa przełyku to stan, w którym treść żołądkowa, w tym kwas solny i pokarm, cofa się z żołądka do przełyku.

O przełyku możesz myśleć jak o wężu ogrodowym. Wyobraź sobie, że jesteś w ogrodzie i przy jego pomocy nalewasz wodę do wiadra. Odkręcasz kran, po kilku chwilach pojemnik jest już pełny. Zostawiasz wąż w środku. Nagle zauważasz, że woda wraca do węża – dziwna sytuacja.

W organizmie naszym wiadrem jest żołądek. Gdy bierzesz kęs pokarmu, organizm wykorzystując perystaltykę przełyku i kilka innych mechanizmów wysyła go właśnie do żołądka. Tam pożywienie ulega trawieniu. Zazwyczaj przełyk działa tylko w jedną stronę, podobnie jak wąż ogrodowy. A w przypadku refluksu? Treść żołądkowa cofa się – zupełnie jak w naszym przykładzie.

Przeczytaj także: Ocet jabłkowy – Twój naturalny sprzymierzeniec w odchudzaniu

Treść żołądkowa zawiera substancje, które podrażniają błonę śluzową przełyku. Co ciekawe, zdrowe osoby również mogą mieć refluks – fizjologiczny. Nie wiąże się on jednak z żadnymi przewlekłymi niedogodnościami. Dlaczego? Organizm w pewnym stopniu radzi sobie z takimi sprawami. W przypadku choroby refluksowej ochrona zostaje przełamana i mamy do czynienia z charakterystycznymi symptomami [1]. Jakie są objawy?

PRZEJDŹ DO KURACJI WSPIERAJĄCEJ UKŁAD TRAWIENNY

Objawy refluksu żołądkowo-przełykowego

Zdarza się, że choroba refluksowa przebiega bezobjawowo. W takich wypadkach rozpoznanie najczęściej stawia się przypadkowo, podczas badania endoskopowego. Zazwyczaj jednak dolegliwość daje nam o sobie znać. Niektóre objawy refluksu są bardzo charakterystyczne i potrafią mocno utrudniać życie. Zaliczamy do nich:

• uciążliwą zgagę,
• uczucie pieczenia za mostkiem,
• puste odbijanie,
• uczucie cofania się treści żołądkowej do przełyku,
• ból w górnej części brzucha.

Jednakże, jak to w przypadku chorób bywa, czasem pojawiają się bardzo niespecyficzne symptomy. Wyróżniamy następujące pozaprzełykowe objawy refluksu:

• chrypa,
• suchy kaszel,
• świszczący oddech,
• ból w klatce piersiowej,
• uczucie kluski w gardle.

Objawy alarmowe

Podczas omawiania objawów refluksu, musimy też wspomnieć o objawach alarmowych. Gdy zauważysz u siebie wystąpienie któregokolwiek z nich, jak najszybciej udaj się do lekarza. To mogą być oznaki groźnych powikłań:

• niezamierzona utrata masy ciała,
• zaburzenia połykania,
• ból przy połykaniu,
• silny ból brzucha,
• wymioty,
• krwawienie z przełyku.

Przyczyny refluksu żołądkowo-przełykowego

Patogeneza choroby jest złożona i ciężko jednoznacznie wskazać czynniki prowadzące do jej rozwoju. Ze zjawiskiem refluksu mamy do czynienia również u osób zdrowych, dlatego samo zarzucanie treści żołądkowej nie wystarczy, aby wywołać objawy. Nieprawidłowe wydzielanie kwasu solnego również nie jest bezpośrednią przyczyną choroby.

Wydaje się, że przyczyny refluksu związane są z przełamaniem bariery antyrefluksowej oraz nieprawidłowościami w pracy dolnego zwieracza przełyku. Zbyt wolne oczyszczanie przełyku albo zaburzenia błony śluzowej mogą prowadzić do wystąpienia symptomów. Co ciekawe, pewne grupy są bardziej narażone na rozwój choroby. Wśród nich wskażemy przede wszystkim osoby z nadmierną masą ciała.

Według badań w przypadku otyłości obserwuje się wzrost ciśnienia wewnątrzbrzusznego. Zwiększone ciśnienie w jamie brzusznej sprzyja powstawaniu przepukliny rozworu przełykowego oraz zaburza funkcjonowanie mechanizmów antyrefluksowych. Z tego względu refluks żołądkowo-przełykowy upodobał sobie ludzi prowadzących niezdrowy styl życia [1].

Refluks leczenie

Leczenie uzależnione jest od stopnia zaawansowania choroby. Najczęściej obejmuje przyjmowanie leków oraz zmianę stylu życia. W wyjątkowych przypadkach konieczna jest jednak interwencja chirurgiczna.

Leczenie farmakologiczne

Leczenie farmakologiczne zazwyczaj polega na przyjmowaniu inhibitorów pompy protonowej. Są to leki zmniejszające wydzielanie kwasu solnego w żołądku. Przy ograniczonej produkcji kwasu, zarzucanie treści żołądkowej nie będzie podrażniać przełyku. Inhibitory pompy protonowej dostępne są bez recepty, jednak zawsze wskazana jest konsultacja z lekarzem. Samodzielnie możesz postawić błędną diagnozę, bo nie tylko choroba refluksowa przełyku daje takie objawy.

W niektórych przypadkach lekarz może zalecić również leki prokinetyczne albo blokery receptorów histaminowych H2. Doraźnie dopuszcza się korzystanie z leków zobojętniających kwas solny. Leczenie refluksu powinno zostać dostosowane do danego przypadku, dlatego unikaj przyjmowania leków wyłącznie na własną rękę [2].

Modyfikacja stylu życia

Przy leczeniu choroby refluksowej przełyku konieczne wprowadź zmiany w swoim stylu życia - szczególnie diecie. Żywienie zdrowego człowieka różni się od tego, które jest stosowane w przypadku chorób. Różne pokarmy oddziałują na pracę żołądka i mogą nasilać objawy. Poza wyborem produktów zadbaj również o higienę spożywania posiłków. Wszystkie te kwestie zostaną wyjaśnione w dalszej części.

Modyfikacje stylu życia to nie tylko dieta. Wiele badań wskazuje na to, że w chorobie refluksowej istotne jest również rzucenie palenia. Dowody naukowe sugerują, że palenie tytoniu wiąże się z częstszym występowaniem objawów, jak i samej choroby. Przy chorobie refluksowej przełyku wskazane jest również: zrezygnowanie z alkoholu, spanie z uniesioną głową, powstrzymywanie się od żucia gumy oraz unikanie sytuacji stresujących.

Jak unikać stresu i cieszyć się życiem? Wyjaśniamy w naszych filmach na kanale Zdrowej Zupy na YouTube.

Duży wpływ na ryzyko wystąpienia refluksu ma nadmiar tkanki tłuszczowej. Uznaje się go za przyczynę choroby oraz czynnik nasilający objawy - wyjaśniliśmy to wcześniej. Zmniejszenie masy ciała jest jednym z kluczowych zaleceń, jeżeli mamy do czynienia z nadwagą i otyłością. Przy redukcji najlepiej sprawdzi się umiarkowana aktywność fizyczna połączona z dietą.

ZDROWE ZUPY PRZY REFLUKSIE -> SPRAWDŹ

Dieta przy refluksie żołądka – zalecenia żywieniowe

Refluks żołądkowo-przełykowy to choroba przewodu pokarmowego. W ich przypadku zmiana nawyków żywieniowych ma szczególne znaczenie. Dieta powinna zostać skonstruowana w taki sposób, aby maksymalnie oszczędzać chory narząd. Odpowiada ona za łagodzenie objawów oraz wspomaganie leczenia.

Na skutek wyboru niewłaściwych produktów i ignorowania innych zasad, pacjenci obserwują nasilone objawy refluksu. Chcesz cieszyć się dobrym samopoczuciem? W takim razie przestrzegaj poniższych zaleceń:

• jedz 4-6 posiłków w regularnych odstępach czasu,
• ostatni produkt spożywaj maksymalnie 2-3 godziny przed snem,
• przez 2 godziny po posiłku nie kładź się do łóżka i unikaj intensywnej aktywności fizycznej oraz schylania się,
• postaraj się nie zwiększać nadmiernie objętości żołądka, jedz małe porcje i nie spożywaj do posiłków dużej ilości płynów,
• unikaj spożywania zbyt gorących i zbyt zimnych potraw,
• postaraj się ograniczyć: smażenie, podsmażanie, tradycyjne pieczenie i dodawanie do potraw dużych ilości tłuszczu,
• dozwolone techniki kulinarne to przede wszystkim gotowanie i pieczenie w folii aluminiowej lub pergaminie,
• posiłki spożywaj w spokojnej atmosferze, powoli.

Dieta łatwo strawna z ograniczeniem substancji pobudzających wydzielanie soku żołądkowego

Dieta łatwo strawna z ograniczeniem substancji pobudzających wydzielanie soku żołądkowego to dieta rygorystyczna, wykorzystywana przy wielu dolegliwościach przewodu pokarmowego. Zalecana jest również przy leczeniu choroby refluksowej przełyku. Zakłada ona ograniczenie spożywania wielu produktów - również tych zdrowych. Stosowanie jej w sposób przewlekły stanowi spore wyzwanie.

Czy to znaczy, że do końca życia musisz jeść tylko określone rzeczy? Niekoniecznie! Wprowadź ją na wczesnych etapach leczenia. Stosuj przez jakiś czas, a następnie małymi krokami rozszerzaj swój jadłospis.

Każdy organizm jest inny. Trzeba indywidualnie ocenić, po jakich produktach występują objawy refluksu. Poniżej znajdziesz tabelę zalecanych artykułów spożywczych. Pamiętaj jednak, że dotyczy ona ściśle tej diety. Żywienie w chorobie refluksowej omówimy jeszcze szerzej.

Dieta przy refluksie a błonnik pokarmowy

Przeanalizujmy przykładowe różnice między powyższymi zaleceniami a dietą w refluksie. Wskazane wyżej rekomendacje mocno redukują spożycie błonnika pokarmowego.

Na podstawie opublikowanego w 2018 roku badania klinicznego okazuje się jednak, że wyższe spożycie błonnika może redukować objawy refluksu żołądkowo-przełykowego. W badaniu osobom spożywającym mniej niż 20 g błonnika na dobę wdrożono suplementację 15 gramów psyllium - błonnika pozyskiwanego z babki płesznik.

Suplementacja poprawiła ciśnienie w dolnym zwieraczu przełyku i zredukowała objawy choroby [3]. Co więc zrobić? Spróbuj włączyć do swojej diety źródła błonnika rozpuszczalnego, takie jak owoce i warzywa - w umiarkowanych ilościach. Sprawdź, jak zareaguje Twój organizm.

Refluks – co jeść?

Na początku zastosuj dietę łatwo strawną z ograniczeniem substancji pobudzających wydzielanie soku żołądkowego. W miarę ustępowania objawów refluksu spróbuj ją rozszerzać. Dieta refluksowa powinna opierać się na produktach delikatnych. Ciągle chcemy uniknąć nadmiernego obciążania przewodu pokarmowego. W swojej diecie wykorzystaj:

• pieczywo pszenne i graham, biały ryż oraz drobne kasze i makarony,
• dobrze tolerowane owoce i warzywa, możesz poddać je obróbce (gotowane warzywa, zupy, galaretki),
• chude mięso i chude produkty mleczne,
• ryby, szczególnie te o niskiej zawartości tłuszczu,
• jaja,
• łagodne przyprawy,
• nasiona roślin strączkowych w postaci napojów roślinnych.

To tylko przykłady artykułów spożywczych, które może zawierać dieta przy refluksie. Przypomnijmy jeszcze raz – kluczowa jest indywidualna tolerancja. Odsyłamy tutaj do przykładu z błonnikiem. Oceń, po jakich produktach pojawiają się objawy choroby. Raz na jakiś czas możesz też spożywać swoje ulubione potrawy – nawet jeśli są niezalecane.

Dieta refluksowa a antyoksydanty

Niektóre badania sugerują, że refluks żołądkowo-przełykowy może być związany ze stresem oksydacyjnym i działaniem wolnych rodników [4]. Z tego względu niech Twoja dieta refluksowa będzie bogata w źródła antyoksydantów. W grupie tej znajdziemy wiele różnych związków chemicznych, takich jak: witamina C, witamina E, flawonoidy, likopen czy antocyjanidyny.

Gdzie znajdziemy te substancje? Przede wszystkim w warzywach i owocach, szczególnie jagodowych (jagody, truskawki, maliny). Z wysokiej zawartości antyoksydantów znane są również przyprawy, takie jak cynamon i kurkuma.

Spróbuj naszych produktów

Chcesz rozszerzyć swoją dietę, ale nie wiesz, jakie potrawy włączyć? Możesz wykorzystać nasze przysmaki! Warzywa w postaci zup i innych przetworów są łatwiejsze w trawieniu, a dodatkowo zawierają całą gamę prozdrowotnych substancji – w tym antyoksydantów. Rzuć okiem na poniższe produkty:

• ogórkowa z kaszą jaglaną,
• krupnik z indykiem,
• pasta kalafiorowa.

Czego nie jeść przy refluksie?

Znasz już zalecane artykuły? Teraz przejdźmy do produktów, których dieta przy refluksie nie powinna zawierać. Na podstawie badań uznaje się je za pokarmy wyzwalające symptomy choroby. Wyeliminowanie ich pomoże Ci uniknąć objawów refluksu.

Podzielimy je na kilka kategorii, w zależności od mechanizmu działania. Większość z nich wielowymiarowo wpływa na przewód pokarmowy, dlatego produkty w poszczególnych grupach będą się powtarzać.

Produkty obniżające ciśnienie dolnego zwieracza przełyku

Dolny zwieracz przełyku (LES) razem z przeponą są głównymi strukturami odpowiadającymi za zapobieganie zarzucania treści żołądkowej do przełyku. Nieprawidłowe działanie LES uznawane jest za jeden z głównych czynników w patogenezie choroby refluksowej przełyku [5].

Unikanie pokarmów obniżających ciśnienie dolnego zwieracza przełyku poprawia jego pracę, co w konsekwencji będzie łagodzić objawy choroby. A jakie to są produkty? Chodzi o: kawę, wyroby czekoladowe, artykuły tłuste (np. tłuste wędliny) i alkohol.

Pokarmy opóźniające opróżnianie żołądka

Kolejną grupą są produkty opóźniające opróżnianie żołądka. Spożywanie ich prowadzi do wzrostu ciśnienia w żołądku, co nasila cofanie się treści żołądkowej do przełyku. Dlatego unikaj: czekolady, wyrobów czekoladowych, tłuszczów oraz kawy [6].

Produkty zwiększające wydzielanie soków żołądkowych

To właśnie substancje produkowane przez żołądek odpowiadają za drażnienie błony śluzowej przełyku. Niektóre artykuły spożywcze nasilają wydzielanie soków żołądkowych. Unikaj ich, jeśli występuje u ciebie choroba refluksowa. Są to: kawa, owoce cytrusowe, ostre przyprawy, napoje gazowane i alkohol [6].

Pokarmy stymulujące receptory czuciowe w przełyku

Są też takie produkty, które ze względu na swój charakter drażnią receptory czuciowe w przełyku. Podrażniony przełyk będzie odpowiadał bólem. Do tych artykułów zaliczamy: owoce cytrusowe, ostre przyprawy, alkohol, potrawy kwaśne oraz przetwory pomidorowe [6].

Dieta przy refluksie – jadłospis

Poniżej znajdziesz przykładowy jadłospis jakościowy, który możesz wykorzystać jako podstawę do opracowania własnej diety. Pamiętaj, że to tylko przykład. Sprawdź, jak Twój organizm reaguje na spożywanie określonych produktów. Jeżeli masz jakiekolwiek wątpliwości, skonsultuj się z dietetykiem.

Śniadanie

Jajecznica na parze z szynką i groszkiem

• jaja,
• groszek zielony,
• polędwica z kurczaka,
• chleb pszenny.

II śniadanie

Jogurt naturalny z dodatkiem owoców

• jogurt naturalny,
• truskawki,
• maliny,
• cynamon.

Obiad

Dorsz gotowany w jarzynach z makaronem

• filet z dorsza,
• marchew,
• pietruszka,
• seler,
• natka pietruszki,
• makaron pszenny.

Podwieczorek

Koktajl na bazie kefiru z jagodami i borówkami

• kefir,
• jagody,
• borówki,
• cynamon.

Kolacja

Bananowa ryżanka

• ryż biały,
• napój ryżowy,
• banan.

Bibliografia

[1] - Tack, J., & Pandolfino, J. E. (2018). Pathophysiology of Gastroesophageal Reflux Disease. Gastroenterology, 154(2), 277–288. 

[2] - Sharma, P., & Yadlapati, R. (2021). Pathophysiology and treatment options for gastroesophageal reflux disease: looking beyond acid. Annals of the New York Academy of Sciences, 1486(1), 3–14.

[3] - Morozov, S., Isakov, V., & Konovalova, M. (2018). Fiber-enriched diet helps to control symptoms and improves esophageal motility in patients with non-erosive gastroesophageal reflux disease. World journal of gastroenterology, 24(21), 2291–2299.

[4] - Jiménez, P., Piazuelo, E., Sánchez, M. T., Ortego, J., Soteras, F., & Lanas, A. (2005). Free radicals and antioxidant systems in reflux esophagitis and Barrett's esophagus. World journal of gastroenterology, 11(18), 2697–2703.

[5] - Hershcovici, T., Mashimo, H., & Fass, R. (2011). The lower esophageal sphincter. Neurogastroenterology and motility : the official journal of the European Gastrointestinal Motility Society, 23(9), 819–830.

[6] - Janik, A., Wacławska, M., Drabik, J., Natochina, Y., Jaworska, G., Balicki, D., & Zardzewiały, W. Choroba refluksowa przełyku. Dietoterapia i styl życia w rozwoju i leczeniu choroby. Problemy nauk medycznych dawniej i dziś, 27.